Achegamos tradución polo seu interese do artigo publicado por Vicenç Navarro no diario dixital O PLURAL, 11 de outubro de 2010 (
ligazón)
Este artigo mostra os erros existentes no manifesto neoliberal (patrocinado predominantemente pola Banca, FEDEA) sobre a inviabilidade das pensións (propondo a súa redución), asinado
polos mesmos economistas que propuxeron facilitar o despedimento como medida para diminuír o desemprego.
Hai uns días, os mesmos cen economistas que hai uns meses absorberon a atención dos medios coas súas propostas de abaratar o custo do despedimento en España, fixeron outra proposta que, reflectindo a mesma sensibilidade neoliberal, afectará tamén dunha maneira moi notable -empeorándoa- a calidade de vida das clases populares e, moi en especial, dos pensionistas. Baixo o argumento (que mostrarei neste artigo que está equivocado) de que o sistema de pensións públicas en España non é viable, suxiren que estas se reduzan, criticando ao goberno socialista por ser excesivamente moderado e cauteloso nas súas recentes propostas de reformas. E como era de agardar, os medios escritos e orais (radio e televisión, incluídos os públicos) de maior difusión do país (a maioría tamén de persuasión neoliberal) mobilizáronse ofrecéndolles todo tipo de caixas de resonancia, negadas, por certo, aos autores con mentalidade máis crítica e rigorosa que cuestionan tal sabedoría convencional neoliberal.
A maioría dos argumentos presentados por estes economistas non son novos. Todo o contrario, son a última versión dunha longa lista de informes e propostas financiadas pola banca e as caixas de aforro e as compañías de seguros, que han ir repetindo machaconamente a inviabilidade do sistema de pensións públicas, anunciando o seu colapso para determinada data, que se ha ir atrasando a medida que o -predicible- colapso non se materializou. Non é, pois, unha mensaxe nova o provisto por estes economistas, moitos deles con documentadas conexións con estes grupos de presión, e moi en particular, con FEDEA, o centro intelectual do capital financeiro do país, maior motor do manifesto. Non estou a indicar con iso que cada un destes economistas sexan portavoces de tales intereses (aínda que moitos deles si que o son). Pero si que é verdade que a maioría -senón todos- están imbuídos da sabedoría convencional do pensamento económico neoliberal español que estivo moi influenciado pola banca. Da mesma maneira que a industria farmacéutica influencia, en gran maneira (a través de revistas, congresos, fundacións e outras intervencións financiadas por tal industria), a cultura médica no noso país, a banca, caixas e compañías de seguros influencian a cultura económica. A maioría de revistas económicas e gran número de centros de investigación económicos, como FEDEA, están financiados pola banca e caixas de aforro, que promoven o pensamento neoliberal dentro da comunidade económica, de maneira que se converteu na sabedoría convencional da cal tales economistas son portavoces. Abonda ver a discusión sobre a crise e as súas solucións que aparece nas páxinas económicas dos maiores rotativos do país ou da prensa económica, para ver a veracidade de tal observación. Os mesmos economistas que foron incapaces de predicir a crise (ningún dos 100 asinantes predixo a crise financeira que estivemos sufrindo) agora están a pontificar en como resolvela. E neste proxecto, claramente propagandístico repiten unha e outra vez os seus argumentos, moitos deles de escasa ou nula credibilidade científica.
Onde está o problema? Un dos argumentos repetidos
ad nauseum é que o número de traballadores cotizantes por pensionista irá descendendo e facendo inviable o sistema. Vexamos onde está o erro desta tese. E para iso, vaiamos a unha actividade económica, a agricultura, que ilustra onde se atopa aquel erro. Fai cincuenta anos, o 30% da poboación activa en España traballaba na agricultura alimentando toda a poboación española. Hoxe só o 3% traballa na agricultura e, como consecuencia do enorme aumento da produtividade, os traballadores agrícolas producen máis alimentos do que fai cincuenta anos, de maneira tal que o estado mesmo os subvenciona para que non produzan máis. En vista desta situación, é fácil ver o absurdo que sería se fai cincuenta anos algúns economistas alarmasen a poboación, indicando que a predicible baixada do número de traballadores no campo significaría que dentro de cincuenta anos non habería suficientes traballadores agrícolas para alimentar a poboación e, como resultado, a xente morrería de fame. O enorme fallo daqueles argumentos alarmistas é que os seus proponentes esqueceron o crecemento da produtividade e o impacto que tal crecemento tería na produción do alimento por traballador. Hoxe un traballador agrícola fai o que facían dez traballadores fai cincuenta anos. E é probable que en cincuenta anos, a partir de agora, se produza polo menos dez veces máis, pois o crecemento da produtividade historicamente foi moi acentuado.
Saque o lector agora o nome de alimentos e poña pensións. E verá o absurdo que é o argumento que se utiliza constantemente de que as pensións son insustentables porque dentro de cincuenta anos teremos só un traballador cotizante que pague a pensión dun xubilado, cando hoxe se necesitan tres. Dise que, posto que agora se necesitan tres traballadores por pensionista, ao incrementar o número de pensionistas, dentro de cincuenta anos teremos só un traballador por pensionista, o cal é insustentable, ignorando que en 2060, consecuencia do incremento da produtividade, un traballador poderá soster a un pensionista (e mesmo a máis dun).
Outro dato alarmista que utilizan os economistas neoliberais, que antes o utilizaron o Banco de España e a Comisión Europea, é o cálculo de que dentro de cincuenta anos España gastará en pensións o 15% do PIB, case o dobre do que se gastou en 2007, o 8% do PIB. Destas cifras conclúese que o país non pode soster tal crecemento do gasto, pois reduciría considerablemente os recursos para os non pensionistas. De novo, tal alarma é inxustificada, pois tamén ignora o impacto do crecemento da produtividade no PIB. Vexamos os datos. Supoña o lector que a produtividade crecese un 1,5% por ano, unha cifra razoable. É a media de crecemento da produtividade en España do últimos cincuenta anos. Iso implica que se o PIB de España fose 100 agora, no ano 2060, o PIB crecería 2,25 veces, sendo 225 (valorado en moeda constante: en realidade o crecemento en moeda real será mesmo moito maior ao incluír a inflación). Pois ben, se no ano 2007 gastamos o 8% do PIB en pensións (é dicir, 8 de 100), segundo aquelas predicións alarmistas no ano 2060 gastaremos o 15% do PIB en pensións (sobre 225 unidades significa 33 unidades). Pero iso quere dicir que no 2007 quedábannos 100-8= 92 unidades para os non pensionistas, mentres que no 2060 quedarán para os non pensionistas unha cifra mesmo moito maior 225-33=192, e iso a pesar de que a porcentaxe do PIB en pensións será entón moito máis elevada (15%) ca no 2008 (8%). Por iso é polo que as alarmas que constantemente se dan ao feito de que a porcentaxe do PIB nas pensións se poida dobrar dentro de cincuenta anos, non ten ningunha base para preocuparnos. En realidade, fai cincuenta anos, España gastaba en pensións o 3%. E xa entón había economistas que dicían que o sistema de pensións públicas era insustentable, e que a longo prazo o sistema colapsaría. Pois ben, agora gástase máis do dobre (8%) e non hai ningunha crise, e a Seguridade Social ten un superávit. Non hai, pois, un problema de viabilidade das pensións públicas. Si o hai, por certo, nas pensións privadas. De aí a masiva mobilización da Banca, dirixida polo seu Gobernador, o Sr. Miguel Angel Fernández Ordóñez, cuestionando a sustentabilidade das pensións públicas.
As necesarias reformas O feito de que non teña problemas estruturais de viabilidade non quere dicir que non tivesen que facerse reformas no sistema público, pero en sentido oposto ao proposto polo manifesto neoliberal. As pensións son demasiado baixas en España, consecuencia, en parte, de que os salarios son demasiado baixos. As cifras que a OCDE (institución tamén de clara sensibilidade neoliberal) mostra de que as pensións en España son moi elevadas, alcanzando o 80% do salario real, está baseado nunha serie de supostos altamente cuestionables. Utilízanse medias irreais. Por exemplo, calcula esta elevada cifra en base a 40 anos ininterrompidos de traballo (en España é moito menor) e confunde salario con base de cotización (o segundo é moito máis baixo ca o primeiro). En realidade, cifras máis cribles como as publicadas por Eurostat, mostran que a pensión contributiva media é das máis baixas (con menor capacidade sustitutoria) da UE-15. E non falemos das pensións non contributivas, que son escandalosamente baixas.
Por iso é polo que hai que facer reformas. O que debería facerse, ademais de asegurarse que a produtividade continúe aumentando, é facilitar a integración da muller ao mercado de traballo e evitar a discriminación salarial en contra das mulleres, pagándolles igual ca aos homes, asegurándose, por certo, que iso non se consiga baixando os salarios dos homes. Se a porcentaxe de mulleres que están no mercado de traballo fora en España o mesmo ca en Suecia, habería 3 millóns máis de traballadoras, creando riqueza, aumentando os impostos e as cotizacións sociais. Iso permitiríanos, non só manter a Seguridade Social (cuxa viabilidade, repito, non está ameazada), senón mellorar notablemente as pensións. Por iso é polo que facilitar a integración da muller ao mercado de traballo a base de establecer unha extensa rede de escolas de infancia (que non só garde, senón que eduque os cativos, de cuxo desenvolvemento educativo dependerá máis tarde o crecemento da produtividade e o sostemento das pensións) e servizos domiciliarios de axuda ás familias con persoas dependentes sexa moi importante para expandir as pensións. Estas son alternativas raramente consideradas nos discursos innecesariamente alarmistas.
Pero ademais destas medidas fan falta varias reformas rápidas e inmediatas .E unha delas é eliminar o tope do salario, por encima do cal non se cotiza á Seguridade Social. É escandaloso que o Sr. Botín, o maior banqueiro do país, cotice á Seguridade Social unha cantidade semellante á dun traballador cualificado na súa banca, que ingresa 500 veces menos que el. O sistema de cotizacións debe ser progresivo e non ser regresivo como agora. E a outra medida é cambiar 180º as políticas de austeridade (de gasto público e de crédito) que están a levar o país á ruína. O estado debe seguir políticas expansivas de gasto público para crear emprego (pagando tal expansión do gasto público coa anulación dos recortes fiscais que produciron o déficit estrutural do estado) e obrigando á banca a que provea crédito, establecendo á vez un sistema público bancario mediante a conversión das caixas en bancas públicas (de novo, unhas intervencións opostas ás que está a realizar o goberno) que garantan o crédito ás empresas e aos cidadáns, tal como propuxo Attac. O feito de que estas propostas non se realicen e se escolla, no seu lugar, diminuír as pensións, é un indicador máis do enorme poder que o capital financeiro (o grupo fáctico de maior poder en España) ten sobre a vida política do país.
